پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، براساس آمار و اطلاعات ارائه شده توسط مرکز آمار ایران از معادن در حال بهره‌برداری کشور، این نتیجه حاصل می‌شود که در سال ۱۴۰۰ تعداد ۶۰۲۵ معدن فعال درکشور ثبت شده‌اند و معادن سنگ، شن و ماسه با فراوانی ۴۶۳۵ معدن و سهم ۷۷ درصدی از کل معادن فعال بیشترین معادن کشور را به لحاظ تعداد به خود اختصاص داده‌اند. شایسته ذکر است که روش استخراج در معادن کشور طی یک دهه اخیر عمدتاً رو باز بوده و صرفاً روش استخراج معادن زغال‌سنگ با سهم ۸۲ درصدی، به صورت زیرزمینی انجام شده است.

روند تعداد معادن فعال کشور

سهم معادن فعال کشور به تفکیک نوع ماده معدنی

مأخذ: مرکز آمار ایران، نتایج آمارگیری از معادن در حال بهره‌برداری کشور

تعداد معادن فعال کشور به تفکیک نوع ماده معدنی

مأخذ: مرکز آمار ایران، نتایج آمارگیری از معادن در حال بهره‌برداری کشور

بررسی روند استقرار واحد بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE) در معادن در حال بهره‌برداری کشور گویای آن است که در سال ۱۴۰۰ بیش از ۲۳ درصد از معادن فعال کشور، دارای واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست بوده‌اند و طی یک دهه اخیر استقرار واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست در معادن کشور ۱۶۷ درصد رشد داشته است و از ۵۲۷ معدن دارای واحد بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست به ۱۴۰۷ معدن افزایش یافته است.

روند استقرار واحد HSE در معادن در حال بهره‌برداری کشور

مقایسه درصد استقرار واحد HSE و درصد وقوع حادثه در معادن به تفکیک نوع ماده معدنی

همان‌طور که قابل مشاهده است، به‌رغم روند افزایشی در استقرار واحد HSE در معادن، اما این واحدها از کارآیی لازم در کنترل حوادث در معادن زغال‌سنگ برخوردار نیستند. طی ۱۱ سال مورد بررسی به رغم تجهیز ۵۲ درصد از معادن زغال سنگ به واحد HSE، اما به طور متوسط ۴۶ درصد از کل حوادث در این معادن رخ داده است، لذا واحد HSE در معدن‌کاری زغال سنگ نسبت به سایر معادن از کارآمدی کمتری برخوردار است. با توجه به آنکه به طور متوسط ۸۲ درصد از معدن‌کاری زغال‌سنگ به روش زیرزمینی انجام می‌شود، لذا این نوع معدن‌کاری نسبت به سایر معادن حادثه‌خیزتر بوده و کارآمد ساختن واحد HSE در مدیریت حادثه ضرورت دارد.

بررسی روند تعداد وقوع حادثه در معادن فعال کشور گویای آن است که طی سال‌های ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۰، به طور متوسط ۱۶۰۹ حادثه در معادن کشور اتفاق افتاده است و بیشترین وقوع حادثه در معادن «زغال‌سنگ»، «سنگ، شن و ماسه» و «سنگ آهن» رخ داده است. باید در نظر داشت که سطح حوادث بسته به معدن‌کاری متفاوت است. حوادث رخ داده در معادن زغال‌سنگ به علت آنکه عمدتاً روش استخراج این معادن زیرزمینی است، از شدت بیشتری نسبت به معادن سنگ، شن و ماسه و سنگ آهن، برخوردار است.

روند تعداد وقوع حادثه در معادن فعال کشور

براساس آمارهای ارائه شده توسط مرکز آمار ایران از معادن در حال بهره‌برداری کشور، طی سال‌های ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۰، به طور متوسط ۱۶۳۱ نفر در معادن حادثه دیده‌اند. از این تعداد ۱۵۰۴ نفر بهبود یافته‌اند و ۱۲۷ نفر دچار آسیب (نقص عضو، از کار افتاده و فوت) شده‌اند. درواقع ۹۲ درصد از افرادی که دچار حادثه شدند بهبود یافته‌اند و ۸ درصد از افراد آسیب دیده‌اند. طی سال‌های ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۰، به طور متوسط به ازای هر ۱ میلیون تن ماده معدنی در کل معادن ۳/۴ نفر، در معادن زغال‌سنگ ۱۸۶ نفر، در معادن شن و ماسه ۹/۱ نفر و در سنگ آهن ۹/۳ نفر دچار حادثه شده‌اند.

نسبت فرد حادثه دیده به تولید ماده معدنی طی ۱۴۰۰-۱۳۹۰

به ازای هر میلیون تن تولید ماده معدنی چند نفر دچار حادثه شده‌اند؟

علل مستقیم وقوع حادثه در معادن کشور در سال ۱۴۰۰

بررسی علل مستقیم وقوع حادثه در معادن کشور در سال ۱۴۰۰ گویای آن است که «تماس با اجسام برنده، تیز، زبر، نوک‌تیز، دارای برجستگی یا ناهموار»، «تصادم یا تصادف با اجسام در حال حرکت» و «برخورد عمودی یا افقی با اجسام در حال سکون»، سه عامل اصلی وقوع حادثه در کل معادن کشور است.

همان‌طور که تشریح شد، معادن زغال‌سنگ در ایران با بالاترین نرخ حوادث نسبت به سایر معادن روبه‌رو هستند و این حوادث عمدتاً به دلیل انفجار گاز و به‌کارگیری تجهیزات فنی و تکنولوژیکی بسیار قدیمی در زمینه ایمنی و استخراج زغال‌سنگ رخ می‌دهند. شایسته ذکر است، علت اصلی پایین بودن سطح ایمنی معدن زغال سنگ، ناترازی اقتصادی معادن زغال‌سنگ است. تا زمانی که اولویت بر واردات این محصول با نرخ چند برابری نسبت به قیمت مشابه داخلی است و دولت برنامه‌ای جهت مهار واردات ندارد، هرگونه برنامه برای ارتقای ایمنی معادن زغال‌سنگ تحقق پیدا نخواهد کرد. باید درنظر داشت که ارتقای ایمنی معادن زغال‌سنگ، نیازمند حمایت از تولید داخلی زغال‌سنگ و در نظر گرفتن حمایت مالی مشخص برای آن دسته از واحدهایی است، که در ارتقای ایمنی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در این راستا یک پیشنهاد مشخص، اخذ حقوق ورودی و عوارض از واردات زغال و کک و تخصیص منابع آن برای ارتقای ایمنی معادن زغال‌سنگ است.