پایگاه خبری تحلیلی ایراسین، در فروشگاهی کوچک در یکی از شهرهای شرقی چین به نام هافی، یکی از کمترشناخته‌شده‌ترین تکنولوژی‌های دنیا به نمایش گذاشته شده است. کامپیوتر کوانتومی در ویترین استارت‌آپ چینی «اورجین» آماده بیرون آمدن از قفسه و راه‌اندازی است. هر سال، فقط ۲۰ تا از این ابزار در سطح دنیا تولید می‌شود. مشخص نیست که اورجین قرار است چه چیزی را به فروش برساند، اما هیچ‌کدام از تولیداتش را قرار نیست خارجی‌ها ببینند. در بازدید خبرنگاران، که از پیش در مورد آن توافق شده بود، مسؤولان شرکت با دیدن یک خارجی در میان آنها، سریع مصاحبه‌ها را کنسل و پلیس را خبر کردند. به جز تولید سلاح، نمی‌توان صنایع زیادی را پیدا کرد که تا این حد حساس باشند. کامپیوترهای کوانتومی می‌توانند محاسباتی را در چند دقیقه انجام دهند که برای قدرتمندترین ابرکامپیوترهای امروزی دنیا، میلیاردها سال یا بیشتر طول می‌کشد.

ارتباطاتی که از بیت‌ها یا کوبیت‌های کوانتوم استفاده می‌کنند، فوق محرمانه هستند. با اینکه فرصت‌های تجاری آنها هنوز نامعلوم است، ارتش‌های سراسر دنیا علاقه شدیدی به تکنولوژی کوانتوم نشان داده‌اند. به همین دلیل است که چین به‌شدت از این صنعت حفاظت می‌کند. اصلاً مشخص نیست که زنجیره تأمین قطعات آن چطور کار می‌کند و دولت چین صادرات تکنولوژی‌های مرتبط به آن را محدود کرده است. آمریکا نیز از اسرار کوانتوم خود به‌شدت محافظت می‌کند. وزارت خزانه‌داری این کشور در ماه اکتبر محدودیت‌های شدیدی بر سرمایه‌گذاری آمریکا در صنعت کوانتوم چین اعمال کرد.

هر دو طرف حوزه‌های قدرتشان را توسعه داده‌اند. چین رهبر بلامنازع ارتباطات کوانتومی است. در حسگرهای کوانتومی که زیرمجموعه دیگری از این تکنولوژی است و بر شناسایی تغییرات جزئی در میدان‌های مغناطیسی متمرکز است، دو کشور شانه به شانه هم پیش می‌روند. اما در محاسبات کوانتومی – زیرمجموعه‌ای که بیشترین پتانسیل را دارد – آمریکا حرف اول را می‌زند. کامپیوترهای کوانتوم که توسط شرکت‌های آمریکایی ساخته شده، محاسبات کوبیت بسیار بالاتری نسبت به همتایان چینی دارند و این معیار مهمی برای سنجش قدرت آنهاست. در ماه دسامبر، گوگل با ساخت یک تراشه کوانتومی جدید که می‌تواند خطاهای متعدد بسیاری از کامپیوترها را تصحیح کند، سروصدای زیادی به پا کرد.

البته چین در حال کم کردن فاصله است. با اینکه این کشور هنوز برای خیلی از قطعات مورد نیاز ساخت کامپیوترهای کوانتوم مثل لیزرهای تخصصی به تامین‌کننده‌های غربی وابسته است، اما این شرایط در حال تغییر است. جین فرانکو بابیر، از شرکت مشاوره بوستون، معتقد است شرکت‌های چینی در ساخت تجهیزات لازم عملکردشان بهتر شده و تامین‌کنندگان غربی باید کاهش فروش خود را به چینی‌ها پیش‌بینی کنند. یک نمونه، یخچال‌های رقیق‌سازی است که دمای بسیار پایین مورد نیاز برای انجام عملیات کامپیوترهای کوانتوم را فراهم می‌کند. در طول سال ۲۰۲۴ چند شرکت و لابراتوار چینی از پیشرفت‌های جدی خود خبر دادند. به عنوان مثال، در ماه سپتامبر، یک شرکت به نام «ژیلنگ» اعلام کرد یخچالی تولید کرده که می‌تواند رکورد دمای پایین را بزند و شرایط لازم را برای محاسبات کوانتوم فراهم کند. با توجه به محرمانه بودن عملیات، نمی‌توان عملکرد یخچال‌های رقیق‌سازی چینی و مناسب بودن آنها برای راه‌اندازی کامپیوترهای کوانتوم را ارزیابی کرد. اما اگر ادعای آنها درست باشد، می‌توان آن را نقطه عطف مهمی دانست.

رقابت چین و آمریکا در حوزه کوانتوم، دو مدل کاملاً متفاوت از نوآوری آنها در برابر یکدیگر است. در آمریکا، شرکت‌های بزرگ تکنولوژی مثل گوگل، اینتل، IBM و مایکروسافت، نیروهای محرکه در پس نوآوری محاسبات کوانتوم هستند و استارت‌آپ‌هایی که با سرمایه‌گذاری خطرپذیر حمایت می‌شوند هم آنها را همراهی می‌کنند. پژوهش‌های دانشگاهی هم نقش مهمی دارند. اما دخالت‌های دولت محدود است. در مقابل، در چین، سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی چندان زیاد نیست، اما دولت همه جا حاضر است. بیشتر پژوهش‌ها در لابراتوارهای دانشگاه‌هایی که زیر نظر دولت هستند انجام می‌شود. نیمی از انتشارات مرتبط با کوانتوم، با سرمایه‌گذاری «بنیاد ملی علوم طبیعی» چین صورت می‌گیرد که مرتبط با دولت مرکزی است. برجسته‌ترین استارت‌آپ‌های کوانتوم، تحت کنترل یا حمایت دولت هستند. دانشگاه علم و تکنولوژی چین در شهر هافی، سرمایه‌گذار خیلی از این استارت‌آپ‌هاست – مثل شرکت اورجین. و به عنوان واسطه بین لابراتوارهای، شرکت‌ها و سیاستگذاران عمل می‌کند. در ضمن، غول‌های تکنولوژی چین مثل علی‌بابا و بیدو، پژوهش‌های خود را در حوزه کوانتوم رها کرده‌اند و تجهیزاتشان را هم به دولت تحول داده‌اند.

این رویکرد چین می‌تواند مزایایی داشته باشد. یک نظرسنجی جدید از کارشناسان مرتبط که اندیشکده «بنیاد نوآوری و تکنولوژی اطلاعات» (ITIF) در واشنگتن انجام داده، می‌گوید وقتی پای توسعه محاسبه کوانتوم به میان می‌آید، سرمایه‌گذاری‌های قابل اطمینان دولتی، مهم‌تر از سرمایه‌گذاری بخش‌خصوصی است. شرکت‌کنندگان در نظرسنجی ITIF گفته‌اند منابع مالی بخش‌بندی‌شده در آمریکا، باعث عدم هماهنگی شده و نوآوری را کند کرده است. برخی سرمایه‌گذاران آمریکایی نگرانند پولی که وارد محاسبات کوانتوم کرده‌اند، برنگردد. ادوارد پارکر، از شرکت پژوهش و مشاوره «رند» واقع در کالیفرنیا، معتقد است صداهایی از بی‌میلی تولیدکنندگان غربی تجهیزات کوانتوم برای افزایش میزان تولید شنیده می‌شود. دلیل‌شان هم محدود بودن تقاضا و چشم‌انداز مبهم این صنعت در آینده است. او می‌گوید هنوز هم بهترین تجهیزات در غرب ساخته می‌شوند، اما اگر قرار باشد زنجیره تأمینی با مقیاس بزرگ برای یک تکنولوژی که بازدهی و افق‌های زمانی نامشخص دارد توسعه داده شود، مدل دولتی بالا به پایین چین مزایای بیشتری دارد.

البته مدل چین هم دارای ریسک‌هایی است. این سیستم باعث شده رقابت کمتر شود و شرکت‌ها انگیزه‌ای برای اینکه از هم جلو بزنند نداشته باشند. هماهنگی دولتی یعنی منابع بر رویکردهای مشخص تکنولوژی کوانتوم که دولت آنها را موفق می‌داند، متمرکز هستند. این مساله هم می‌تواند برای حاکمان چین نتیجه‌بخش باشد و هم این احتمال وجود دارد که آنها در این شرط‌بندی بازنده شوند.

منبع: Economist