پایگاه خبر ی تحلیلی ایراسین، امروز هر تن کنسانتره که از سنگان خارج می‌شود تا به اهواز یا اصفهان برود، حدود ۲۰ دلار هزینه حمل و نقل دارد که هزینه‌ای بسیار بالا و ناشی از عوامل مختلفی است. اما آیا سنگان قادر است به قطب فولادی شرق کشور بدل شود؟ یکی از نیازهای ضروری این چشم‌انداز، موضوع تأمین زیرساخت‌های لازم است. در حوزه تأمین آب نیز اقداماتی انجام شده و قرار است که طرح انتقال آب از دریای عمان عملیاتی شود. همچنین در تلاشیم تا از انرژی خورشیدی و بادی منطقه سنگان استفاده درستی داشته باشیم و چنانچه ۵۰ مگاوات برقی که قرار است در منطقه سنگان تولید شود و ۵۰ مگاواتی که شرکت فولاد مبارکه به نمایندگی از فولاد سنگان در حال تولید آن است محقق شود این چشم‌انداز بزرگ دست‌یافتنی خواهد بود.

آخرین میزان برآورد شده از ذخیره معدن سنگ‌آهن سنگان حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تن است که با این میزان، جایگاه نخست را در کشور به خود اختصاص داده است. همچنین حدود ۸۶۰ میلیون تن نیز ذخیره قطعی این منطقه است که البته با اکتشافاتی که اخیراً در این منطقه آغاز شده، این اطمینان وجود دارد که این میزان از مرز یک میلیارد تن نیز عبور خواهد کرد.

در حال حاضر حدود ۲۵ درصد از سنگ‌آهن مورد نیاز کشور در سنگان تولید می‌شود و سالانه بالغ بر ۲۵ میلیون تن سنگ‌آهن توسط پیمانکاران و فعالان حوزه مدنی از این منطقه استخراج می‌شود و در اختیار کارخانه‌های کنسانتره منطقه قرار گرفته و وارد زنجیره فولاد کشور می‌شود. بنابراین استخراج سنگ‌آهن از مهم‌ترین موضوعات در این منطقه است که باید به موقع انجام شود تا در زنجیره فولاد کشور خللی وارد نشود. بر همین اساس، چشم‌انداز سنگان، برای ۵ سال آینده این است که بتواند ۳۰ درصد از سهم سنگ آهن کشور را تأمین کنیم.

چالش‌های استخراج سنگ‌آهن

اما در حوزه استخراج سنگ‌آهن مشکلاتی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین آنها بوروکراسی اداری چه برای بخش دولتی و چه برای بخش‌خصوصی است. هرچند امیدوارم با تغییر رویکردی که در وزارتخانه آغاز شده است شاهد اتفاقات خوبی در این زمینه باشیم. از سوی دیگر امروز ما نیازمند تکنولوژی جدیدی برای استخراج هستیم چراکه استخراج هزینه بالایی دارد و امروز هزینه استخراج هر متر مکعب سنگ‌آهن بالغ بر ۲۵۰ هزار تومان در کشور است که بسته به نوع سنگ و منطقه تفاوت‌هایی دارد اما در مجموع هزینه بالایی است. اگر بتوانیم به تکنولوژی روز دنیا در این زمینه مجهز شویم و از روش‌های هوشمندی که امروز در دنیا رواج یافته استفاده کنیم، گام مؤثری در زمینه استخراج برداشته‌ایم. این هزینه در زنجیره فولاد کشور نیز اثرگذار است.

موضوع دیگر در خصوص استخراج، نرخ سنگ‌آهن و کنسانتره و گندله است. به دلیل محدودیت‌هایی که در زمینه بازگشت ارز وجود دارد موضوع استخراج نیز تا حدی تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. چنانکه در سنگان امروز ۵ تا ۶ میلیون تن سنگ‌آهن سالانه توسط خود ما دانه‌بندی و در بورس عرضه می‌شود؛ لذا وقتی قیمت سنگ‌آهن کاهش می‌یابد یا به دلیل محدودیت انرژی کارخانه‌های گندله و کنسانتره با مشکل مواجه می‌شوند، هزینه استخراج برخی از محصولات ما به درستی تامین نمی‌شود و این خود یکی از مشکلات فعلی است.

امروز بالغ بر ۱۵۰ دستگاه ماشین دامپتراک، ۴۵ بارکننده بزرگ و ۳۰ ماشین حفار آتش باری در سنگان مشغول به کار است که به تعمیرات مستمر و تعمیر قطعات نیازمند هستند که برخی نیز وارداتی هستند و تعمیر آنها نیازمند فرآیندی طولانی است. لذا وقتی یک دستگاه ماشین از دور خارج می‌شود، اثر جدی بر روند استخراج دارد. در حوزه حمل و نقل نیز هزینه‌های بالایی وجود دارد و مجموع این عوامل باعث می‌شود که روند استخراج مدنظر حاصل نشود. هرچند برای کاهش این آسیب‌ها برنامه‌ریزی‌هایی انجام شده است اما با این حال نیازمند اقدامات جدی در این زمینه هستیم. اما آیا سنگان قادر است به قطب فولادی شرق کشور بدل شود؟

قطب فولاد شرق کشور

برای پاسخ به این سوال که آیا سنگان قادر است به قطب فولادی شرق کشور بدل شود باید اشاره کنم که یکی از نیازهای ضروری منطقه سنگان موضوع زیرساخت‌ها است. امروز هر تن کنسانتره که از سنگان خارج می‌شود تا به اهواز یا اصفهان برود، حدود ۲۰ دلار هزینه حمل و نقل دارد که هزینه‌ای بسیار بالا است و ناشی از عوامل مختلفی است.

در حوزه تامین زیرساخت‌ها مقرر شد برای تامین آب اقداماتی انجام شود که طرح انتقال آب از دریای عمان در حال انجام است. امیدواریم با مشارکت بنگاه‌ها این طرح با حمایت دولت به نتیجه برسد. برای دوره کوتاه‌مدت و میان‌مدت و تا زمانی که این طرح به سرانجام برسد باید از پساب‌های شهرهای منطقه استفاده کنیم که شرکت‌ها بنا به برنامه‌ریزی‌هایی که انجام شده است، نسبت به خریداری پساب شهر خارک و چند شهر دیگر اقدام کرده‌اند که در مرحله تصفیه‌سازی قرار دارد و امیدواریم به زودی منتقل شود. هرچند لازم است اشاره کنم که مصرف آب در صنایع به شدت در حال کاهش است چراکه استفاده از روش‌های نوین و هوشمند جای روش‌های سنتی را گرفته است. اگر در زمانی برای هر تن کنسانتره تا ۲ و نیم متر مکعب آب مصرف می‌شد، در حال حاضر به کمتر از ۶۰۰ لیتر رسیده است.

توسعه انرژی بادی و خورشیدی

در زمینه انرژی، تلاش ما برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های طبیعی منطقه سنگان در زمینه تامین انرژی است. لازم است بگویم که در بخش‌های مهمی از سال با مشکل قطعی برق روبه‌رو هستیم. هرچند ما ناچار به خرید برق سبز هستیم اما برنامه‌ای که تدوین شده بر مبنای توسعه انرژی بادی و خورشیدی است. امروز منطقه سنگان با حمایت وزارتخانه و سایر بخش‌ها توانسته، زمینه تولید ۵۰ مگاوات برق را فراهم کند. این طرح در مرحله سرمایه‌گذاری است و مراحل مقدماتی آن انجام شده است. همچنین در تلاشیم تا از انرژی بادی منطقه سنگان استفاده درستی داشته باشیم. چراکه در سنگان یک تونل بادی بسیار خوب وجود دارد. این فرصت حتی برای بخش‌خصوصی نیز فراهم است تا در این منطقه سرمایه‌گذاری کند. لذا امیدوارم ۵۰ مگاوات برقی که قرار است در منطقه سنگان تولید شود و همچنین ۵۰ مگاواتی که شرکت فولاد مبارکه به نمایندگی از فولاد سنگان در حال تولید آن است زودتر به نتیجه برسد.

مصائب حمل و نقل

از دیگر معضلات زیرساختی موجود در حوزه معادن، مشکلات مربوط به حوزه حمل و نقل است. امروز مسیرهای ارتباطی بین سنگان و تربت حیدریه و تایباد همگی یک طرفه است و حمل و نقل در این مسیرها بسیار هزینه‌بر است. هرچند قرار است بر اساس توافقاتی که بین چند شرکت صورت گرفته است ۲۲ کیلومتر از جاده تا تربت‌حیدریه دو بانده شود، اما در حوزه ریلی همچنان مشکلاتی مانند کمبود واگن، کمبود لکوموتیو، مشکلات مسیر و… وجود دارد. هرچند که ما برای اصلاح این مشکلات اعلام آمادگی کرده‌ایم.

بهره‌مندی از ظرفیت بخش‌خصوصی افغانستان

موضوع دیگری که در اینجا لازم است به آن اشاره‌ای داشته باشم، موضوع نوع همکاری میان سنگان و کشور افغانستان پس از روی کار آمدن طالبان در این کشور است. افغانستان همواره به عنوان یک همسایه مرزی تأثیرات زیادی در منطقه سنگان داشته و فرصت‌های خوبی نیز برای ما ایجاد کرده است. امروز بزرگ‌ترین شهرک صنعتی افغانستان در شهر هرات قرار دارد و ما نیز رویکرد حمایتی نسبت به آنها داریم تا در یک شرایط برد برد بتوانیم از منافع آن بهره‌مند شویم.

در حوزه معدن نیز افغانستان معادن بسیار خوبی دارد و عناصری مانند روی و مس در آن فرآوری می‌شود. در حوزه آهن نیز از آنجا که تاکید دارند زنجیره کاملاً در کشور خودشان انجام شود و این روند نیازمند آب و برق و گاز است، ایجاد این زنجیره در افغانستان غیرممکن است. هرچند هدف ما این است که این خودکفایی در آنها ایجاد شود. از سوی دیگر زمینه مشارکت ما با بخش خصوصی افغانستان در حال فراهم شدن است تا بتوانیم از توانمندی ایران در زمینه‌های انرژی برق و گاز در این همکاری بهره‌مند شویم. امیدوارم بتوانیم از این ظرفیت نه فقط در حوزه آهن بلکه در سایر حوزه‌ها نیز استفاده کنیم. چراکه این فرصت هم برای ما و هم افغانستان ارزشمند است و افغانستان نیز از اینکه یک کشور همسایه مانند ایران داشته باشد که ظرفیت و تکنولوژی لازم را برای کمک به آن داشته و مهم‌تر از همه این‌ها علاقه‎مند به توسعه افغانستان باشد استقبال می‌کند.

چشم‌انداز راهبردی سنگان

چشم‌انداز ما برای افق سال ۱۴۰۷ دستیابی به ۳۰ درصد زنجیره تولید کشور است و این نیازمند اقدامات عملیاتی و مشخص است و وزیر محترم نیز تاکید بر توسعه حوزه اکتشافات دارد. لذا اولویت نخست ما در سند راهبردی سنگان توسعه اکتشافات هم در پهنه سنگان و هم در استان خراسان رضوی است. خوشبختانه مجتمع سنگ‌آهن سنگان به عنوان مرکز اکتشافات منطقه معرفی شده است. خارج از پهنه سنگان نیز به معادن آهن خوبی دست یافته‌ایم و امیدواریم به زودی بتوانیم این موضوع را اعلام کنیم. از آنجا که در داخل پهنه سنگان عمر اکتشافات ما ۲۳۰ متر بیشتر نیست، برای افزایش این میزان یک مناقصه ۵۰۰ میلیارد تومانی برگزار کرده‌ایم. چنانکه در عمق ۷۰۰ متری توانستیم به آهن دست پیدا کنیم و لذا انتظار می‌رود در اعماق معادن به آهن برسیم.

اولویت بعدی ما در سند راهبردی سنگان موضوع استخراج با محوریت بخش خصوصی است. چنانکه تجربه نشان داده است که دولت هیچ‌گاه بنگاه‌دار خوبی نبوده بنابراین باید اجازه داد بخش خصوصی رسالت خود را به درستی انجام دهد و این فضا و فرصت برای آن فراهم باشد. مقدمات این کار نیز صورت گرفته است.

سومین رکن مورد نظر در سند راهبردی سنگان، مشارکت مردم در منطقه است. چنانکه نمی‌توان در این منطقه فعالیت‌هایی انجام داد ولی مردم منطقه در آن سهمی نداشته باشند. این هدف با سرمایه‌گذاری در امور زیرساختی و ایجاد فرصتی برای فعالیت اقتصادی مردم منطقه دنبال می‌شود. چنانکه امروز ۱۶ هزار نفر بیمه‌گذار مستقیم در سنگان داریم ولی معتقدیم این هنوز کافی نیست. توسعه زنجیره‌های تولیدی، توسعه مشارکت با بخش‌خصوصی افغانستان و توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی از دیگر اهداف سند راهبردی سنگان است.

به طور خلاصه باید بگویم که بالغ بر ۶ هدف و ۱۲۰ اقدام مشخص در سند راهبردی سنگان مشخص شده است که تمامی تلاش و همت ما در تحقق این اهداف به کار گرفته می‌شود. امیدواریم بتوانیم به استراتژی و چشم‌انداز مدنظرمان برسیم و هدف ۳۰ درصدی در زنجیره فولاد کشور محقق کنیم. چنانکه رشدی که در برنامه هفتم توسعه کشور برای صنایع و معادن در نظر گرفته شده است شامل رشدی چشمگیر است و این نیازمند اقدامات عملیاتی است که بخشی از آن در سطح ملی محقق می‌شود و بخش دیگر شامل واحدهایی مانند مجتمع سنگ‌آهن سنگان و دیگر واحدهای مشابه است که بتوانیم این اهداف را محقق کنیم.

علی رسولیان-مدیر عامل مجتمع سنگ‌آهن سنگان